राहुल गांधींची ‘भारत जोडो न्याय यात्रा’ सुरू होण्यापूर्वी काँग्रेसला आपल्या मित्रपक्षांसोबत जागावाटपाचा फॉर्म्युला कोणत्याही किंमतीत सोडवायचा आहे. हे लक्षात घेऊन काँग्रेसने लोकसभा निवडणुकीसाठी 2024 साठी जागावाटपाचा फॉर्म्युला तयार केला आहे, ज्या अंतर्गत भारत आघाडीच्या भागीदारांशी बोलणी करेल. काँग्रेस आघाडी समितीचे निमंत्रक मुकुल वासनिक यांनी देशातील विविध राज्यांतील पक्ष नेत्यांशी चर्चा करून जागावाटपाची ब्ल्यू प्रिंट तयार केली आहे, जिथे काँग्रेसला निवडणूक लढवायची आहे. जागावाटपाचा अहवाल काँग्रेस अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खरगे, राहुल गांधी आणि महासचिव केसी वेणुगोपाल यांना सादर करण्यात आला आहे. अशा परिस्थितीत अरविंद केजरीवाल, ममता बॅनर्जी, अखिलेश यादव आणि उद्धव ठाकरे यांसारखे मित्रपक्ष काँग्रेसने तयार केलेल्या जागावाटपाचा फॉर्म्युला मान्य करतील का, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
काँग्रेसची भारत जोडो न्याय यात्रा १४ जानेवारीपासून सुरू होणार आहे. हे लक्षात घेऊन उमेदवारांची यादीही लवकरच निश्चित होण्याची शक्यता आहे. गुरुवारी संध्याकाळी दिल्लीतील पक्षाच्या मुख्यालयात झालेल्या काँग्रेसच्या बैठकीत हा निर्णय घेण्यात आला आहे. काँग्रेस नेत्यांनी देशातील त्या राज्यांतील लोकसभेच्या जागांच्या संख्येवर चर्चा केली जिथे मित्रपक्षांसोबत जागांवर मतभेद होऊ शकतात. विविध राज्यांतील काँग्रेस नेत्यांनी त्यांच्या आकांक्षा सांगितल्या आहेत आणि आघाडीच्या भागीदारांशी वाटाघाटी करताना पक्षाने किती जागा राखाव्यात हे देखील सांगितले आहे.
275-300 जागांवर निवडणूक लढवण्याची योजना
मुकुल वासनिक यांच्या अध्यक्षतेखालील समिती जागा वाटपाची जबाबदारी घेते, ज्यात माजी मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत, भूपेश बघेल, मोहन सिंग आणि सलमान खुर्शीद सदस्य आहेत. या समितीने विविध राज्यातील नेत्यांशी विचारमंथन करून जागावाटपाची ब्लू प्रिंट तयार केली आहे. सूत्रांवर विश्वास ठेवला तर, 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसने 275 ते 300 जागा लढवण्याची योजना आखली आहे, तर भारत आघाडीच्या मित्रपक्षांना काँग्रेसने 225 जागांवर निवडणूक लढवायची आहे. मुकुल वासनिक यांच्या नेतृत्वाखालील समितीने तयार केलेल्या जागा वाटपाच्या ब्ल्यू प्रिंटमध्ये जागांचा निश्चित आकडा नाही. मात्र, प्रत्येक राज्यात किती जागा लढवायच्या याची ब्लू प्रिंट तयार करण्यात आली असून, त्या दृष्टीने काँग्रेस किमान 350 जागा लढवू शकते.
काँग्रेस हायकमांड मल्किराजूर्ण खर्गे, राहुल गांधी यांनी मुकुल वासनिक यांच्या नेतृत्वाखालील समितीला जागावाटपासाठी भारत आघाडीच्या मित्रपक्षांच्या नेत्यांशी चर्चा करण्याचे अधिकार दिले आहेत. मुकुल वासनिक, अशोक गेहलोत, भूपेश बघेल आणि सलमान खुर्शीद आता राज्य-दर-राज्य आधारावर इंडिया ब्लॉकच्या पक्षाच्या नेत्यांशी चर्चा करून जागावाटपावर एकमत करण्याचा प्रयत्न करतील. भारत आघाडीतील पक्षांना सामावून घेण्यासाठी पक्ष यावेळी कमी जागांवर निवडणूक लढवण्यास तयार असल्याचे संकेत काँग्रेस नेत्यांनी घेतले.
हे आहे काँग्रेसचे संपूर्ण नियोजन!
मुकुल वासनिक म्हणाले की, काँग्रेस किती जागा लढवणार हे ठरवलेले नाही, पण भारत आघाडीला बहुमत मिळावे आणि सरकार स्थापन करावे हा आमचा पूर्ण हेतू आहे. तो उद्देश डोळ्यासमोर ठेवून आघाडीतील विविध पक्षांशी चर्चा करू. केंद्रात भारत आघाडीचे सरकार स्थापन व्हावे हा आमचा उद्देश आहे. आता आम्ही जागावाटपावर चर्चेसाठी आघाडीतील भागीदारांशी संपर्क साधू आणि त्यांच्याशी बोलून जागावाटपावर एकमत घडवण्याचा प्रयत्न करू. त्यानंतर काही वाव राहिल्यास आघाडीचे नेतृत्व मित्रपक्षांशी बोलून एकमत घडवण्याचा प्रयत्न करेल. यावरून असे समजू शकते की आघाडीतील भागीदारांसोबत जागावाटपावर सहमती करण्यासाठी समिती आधी प्रयत्न करेल, त्यात काही अडचण असेल तर खरगे आणि राहुल गांधी चर्चा करून वाद मिटवण्याचे काम करतील.
2019 मध्ये काँग्रेसची कामगिरी काय होती ?
2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसने 421 जागा लढवून 52 जागा जिंकल्या होत्या. युतीमुळे काँग्रेसला बिहारमध्ये 40 पैकी केवळ 9 जागा, झारखंडमध्ये 14 पैकी 7 जागा, कर्नाटकात 28 पैकी 21, महाराष्ट्रातील 48 पैकी 25 आणि तामिळनाडूमध्ये 39 जागा जिंकता आल्या. नऊ जागांवर निवडणूक लढवण्याची संधी. काँग्रेसने उत्तर प्रदेशात 80 पैकी 70 जागा लढवल्या होत्या. मात्र, यावेळी परिस्थिती बदलली आहे, कारण बिहारमध्ये नितीशकुमार यांच्या जेडीयू तसेच डाव्या पक्षांसोबत जागावाटप करायचे आहे, तर यूपीमध्ये सपा, आरएलडी या पक्षांसोबत जागावाटप करायचे आहे. त्याचप्रमाणे महाराष्ट्रात काँग्रेसला शरद पवार यांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेस आणि उद्धव ठाकरे यांच्या शिवसेनेशी चर्चा करून जागावाटपाचा फॉर्म्युला ठरवायचा आहे.
विरोधी आघाडीत कोणाला काय हवे ?
विरोधी आघाडी भारतातील जागावाटपावरून काँग्रेस आणि मित्रपक्षांमध्ये चुरस सुरू आहे. भारत आघाडीत समाविष्ट असलेले प्रादेशिक पक्ष त्यांच्या राज्यात काँग्रेसला जास्त राजकीय स्थान देण्याच्या मनस्थितीत नाहीत. त्यामुळे ते काँग्रेससाठी फारशा जागा सोडत नाहीत. तृणमूल काँग्रेसच्या प्रमुख ममता बॅनर्जी पश्चिम बंगालमध्ये काँग्रेसला फक्त दोन जागा देण्याच्या मन:स्थितीत आहेत, तर काँग्रेसने किमान 5 ते 8 जागांवर निवडणूक लढवण्याचा निर्णय घेतला आहे. त्याचप्रमाणे महाराष्ट्रात उद्धव ठाकरेंची शिवसेना (UBT) 23 जागांची मागणी करत आहे.
दिल्लीचे मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल यांच्या आम आदमी पक्षाच्या नेत्यांनीही दिल्ली आणि पंजाबमधील 21 जागांपैकी एकही जागा वाटून घ्यायला आवडणार नसल्याचे संकेत दिले आहेत. पंजाबचे मुख्यमंत्री भगवंत मान यांनी काँग्रेसबाबत मोठे विधान केले होते की, दोन्ही राज्यात पक्ष आता संपला आहे. मात्र, काँग्रेस आणि आम आदमी पार्टीमध्ये एकमत झाल्याची चर्चा आहे. पंजाबमध्ये काँग्रेससोबत जागावाटपाचा करार करण्यास आपण इच्छुक असल्याचे संकेत ‘आप’ने दिले आहेत. यूपीमध्ये, समाजवादी पक्षाने स्पष्टपणे सांगितले आहे की ते स्वतः राज्यातील 80 पैकी 65 जागा लढवतील आणि उर्वरित 15 जागा काँग्रेस आणि आरएलडीला सोडतील.
काँग्रेस यूपीमध्ये 25 जागांवर निवडणूक लढवण्याच्या तयारीत आहे, ज्यात 2009 मध्ये जिंकलेल्या जागा आणि इतर पक्षांचे मजबूत नेते पक्षात सामील झालेल्या काही जागांचा समावेश आहे. ‘यूपी जोडो यात्रे’च्या समारोप कार्यक्रमात सहभागी होण्यासाठी काँग्रेसचे यूपी प्रभारी अविनाश पांडे शनिवारी लखनौला पोहोचले आहेत. यावेळी अविनाश पांडे यूपीच्या नेत्यांची एक बैठकही घेणार आहेत, ज्यामध्ये ते 2024 मध्ये काँग्रेसला किती जागा लढवायच्या आहेत याविषयीची मते जाणून घेतील. त्यानंतरच यूपीमध्ये निवडणूक लढवण्यासाठी काँग्रेसला सपासोबत किती जागांवर चर्चा करायची आहे, हे काँग्रेस ठरवेल.
काँग्रेसचा दर्जा आणखी कमी होणार का ?
काँग्रेसने INDIA आघाडीच्या पक्षांशी राज्य-दर-राज्य चर्चा करण्याचा निर्णय घेतला आहे. जर आपण हे दुसऱ्या शब्दात समजून घेतले तर काँग्रेस आता सपा, शिवसेना, टीएमसी, आरएलडी, आरजेडी, जेडीयू, जेएमएम आणि आम आदमी पार्टीसोबत जागावाटपावर चर्चा करेल. दिल्ली आणि पंजाबमध्ये वेगवेगळ्या जागा वाटप .
