भारत सरकारतर्फे 2016 च्या नोटाबंदीनंतर देशात डिजिटल पेमेंटला प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक पावले उचलण्यात आली. यापैकी, सर्वात लोकप्रिय युनिफाइड पेमेंट इंटरफेस (UPI) आहे. ही व्यवहार प्रणाली इतकी लोकप्रिय झाली की आज रस्त्यावरील विक्रेते आणि अगदी मोठ्या ज्वेलरी स्टोअरमधील लोकही UPI द्वारे पेमेंट करतात. आता परिस्थिती अशी आहे की, यामुळे देय रक्कम 20 लाख कोटींच्या पुढे गेली आहे.
होय, जुलै महिन्यात यूपीआय पेमेंटद्वारे 20.64 लाख कोटी रुपयांचे व्यवहार झाले. गेल्या वर्षीच्या जुलैच्या तुलनेत हे प्रमाण 35 टक्क्यांनी अधिक आहे. जुलै हा सलग तिसरा महिना आहे जेव्हा UPI पेमेंटद्वारे 20 लाख कोटींहून अधिकचे व्यवहार झाले आहेत.
व्यवहारांची संख्या 14 अब्ज ओलांडली
जुलै महिन्यात, UPI द्वारे केलेल्या पेमेंटची संख्या देखील 14.44 अब्जांवर पोहोचली आहे. हे 45% ची वाढ दर्शवते. UPI चे व्यवस्थापन करणाऱ्या नॅशनल पेमेंट कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने UPI शी संबंधित भरपूर डेटा जारी केला आहे. यूपीआयद्वारे दररोज सुमारे 4.5 कोटी व्यवहार होत असल्याचेही यावरून दिसून येते. एवढेच नाही तर दररोज सरासरी ६६,९५० कोटी रुपयांचे व्यवहार UPI द्वारे केले जातात.
जुलैपूर्वी, जून आणि मे महिन्यातही UPI व्यवहारांमध्ये प्रचंड वाढ नोंदवण्यात आली होती. देशातील यूपीआय व्यवहार जूनमध्ये 20.07 लाख कोटी रुपये आणि मे महिन्यात 20.44 लाख कोटी रुपयांचे होते.
सरकारच्या इंडिया स्टॅकचा भाग
भारत सरकारने देशात डिजिटल सार्वजनिक पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी काम केले आहे. यामध्ये Fintech ला India Stack असे नाव देण्यात आले आहे. UPI हा सरकारच्या इंडिया स्टॅकचा भाग आहे. यामध्ये आधार पे, जन धन, रुपे यांचाही समावेश आहे.
UPI हे एक जबरदस्त फिनटेक उत्पादन म्हणून उदयास आले आहे. 2017-18 या आर्थिक वर्षात ते केवळ 6 टक्के नॉन-कॅश किरकोळ व्यवहार होते, जे 2023-24 पर्यंत 80 टक्के झाले आहे. 2025-26 या आर्थिक वर्षात हे प्रमाण 90 टक्के असू शकते.
