गेल्या तीन दशकांत भारताने आश्चर्यकारक प्रसंग पाहिले आहेत. या काळात देशाने नरसिंह राव यांचे ‘उदारीकरण’, अटलबिहारी वाजपेयींचे ‘शायनिंग इंडिया’ आणि त्यानंतर मनमोहन सिंग यांचे ‘भारत निर्माण’ पाहिले. आता गेल्या 10 वर्षात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या रूपाने देशाने गेल्या 30 वर्षातील सर्वात कणखर नेतृत्व पाहिले आहे. त्यांचे आर्थिक धोरण जग पाहतच नाही, तर आश्चर्यचकितही झाले. शेवटी, भारत आज ४ ट्रिलियन डॉलरची अर्थव्यवस्था होण्याच्या उंबरठ्यावर कसा पोहोचला आहे? सरकारला विश्वास आहे की 2027 पर्यंत भारत जगातील तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था होईल. 2047 पर्यंत ती जगातील दुसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनेल.
गेल्या तीन दशकांत भारताने युरोपातील आर्थिक महासत्तांना आर्थिक आघाडीवर मागे टाकले आहे, ही केवळ कल्पना नाही. फ्रान्स आणि ब्रिटन या दोन महासत्ता आहेत. सुमारे 31 वर्षांपूर्वी अस्तित्वात असलेले जागतिक अर्थव्यवस्थेचे चित्र काही ठिकाणे वगळता आता पूर्णपणे बदलले आहे. भारत आता फ्रान्स आणि ब्रिटनपेक्षा इतका पुढे गेला आहे की आता या दोन देशांना भारताच्या अर्थव्यवस्थेला मागे टाकण्याची कोणतीही शक्यता नाही. भारत, ब्रिटन आणि फ्रान्सच्या आकडेवारीवरून ही तीन दशके समजून घेण्याचा प्रयत्न करूया.
३१ वर्षांपूर्वीचा फोटो
प्रथम 31 वर्षांपूर्वी बोलूया. जेव्हा जगाची अर्थव्यवस्था अमेरिका, चीन आणि युरोपीय देशांभोवती फिरत होती. त्यावेळी भारताच्या अर्थव्यवस्थेचे नाव कुठेही घेतले जात नव्हते. आकडेवारीबद्दल बोलायचे झाल्यास, वर्ल्ड ऑफ स्टॅटिस्टिक्सनुसार, 1992 मध्ये फ्रान्सची अर्थव्यवस्था 1.4 ट्रिलियन डॉलर्सची होती. त्यावेळी फ्रान्स अर्थव्यवस्थेत ब्रिटनच्या पुढे होता. त्यावेळी ब्रिटनची अर्थव्यवस्था 1.2 ट्रिलियन डॉलर्सची होती. जर आपण भारताबद्दल बोललो तर दोन्ही देशांच्या तुलनेत ते कुठेही नव्हते. त्यावेळी देशात नरसिंह राव यांचे सरकार होते आणि देशाचे अर्थमंत्री डॉ.मनमोहन सिंग होते. त्या काळात भारताने आपली अर्थव्यवस्था खुली केली आणि जगातील सर्व देशांतील कंपन्यांचे स्वागत करून जागतिकीकरणाची घोषणा केली. त्यावेळी देशाचा एकूण जीडीपी फक्त 0.28 ट्रिलियन डॉलर होता. आता तुम्हाला समजेल की भारताने या दोन्ही देशांशी कसा मुकाबला केला आणि या दोन देशांना पराभूत करण्यासाठी किती वेगाने प्रवास केला.
जागतिक अर्थव्यवस्थेचे चित्र बदलले
2023 वर्ष संपले. जगातील जागतिक अर्थव्यवस्थेचे चित्र बदलले आहे. आकडे आणि मूड देखील बदलला आहे. आज भारत जगातील टॉप-5 सुपर इकॉनॉमिक पॉवर्सपैकी एक आहे. देशाची अर्थव्यवस्था 4 ट्रिलियन डॉलरच्या उंबरठ्यावर उभी आहे. होय, भारताचा जीडीपी ३.७३ ट्रिलियन डॉलरवर पोहोचला आहे. युरोपातील सर्वात मोठ्या देशांपैकी फ्रान्सची अर्थव्यवस्था केवळ 3 ट्रिलियन डॉलर्सच्या आसपास असताना, ती भारताच्या खूप मागे आहे. सध्या फ्रान्सची अर्थव्यवस्था ३.०५ ट्रिलियन डॉलर आहे. जर आपण ब्रिटनबद्दल बोललो तर सध्या ब्रिटनची अर्थव्यवस्था 3.33 ट्रिलियन डॉलर आहे. जे भारतापेक्षा खूपच कमी आहे.
2024 मध्ये 4 ट्रिलियनचा आकडा पार करणार!
2024 मध्ये भारताचा जीडीपी 4 ट्रिलियन डॉलर्सचा आकडा पार करेल, असे अनेक अंदाजांमध्ये सांगितले जात आहे. मात्र, यावर्षी भारतीय अर्थव्यवस्थेसमोर अनेक आव्हाने आहेत. भू-राजकीय तणावामुळे जागतिक अर्थव्यवस्थेतील अस्थिरतेचा परिणाम. भारतासह जगातील 50 राष्ट्रीय अध्यक्षांच्या निवडणुकाही आगामी काळात अर्थव्यवस्थेला थोडा हादरा देतील. अमेरिका या वर्षी व्याजदरातही कपात करणार आहे. ज्यामुळे अर्थव्यवस्थेला चालना मिळेल, पण अशा काळात जागतिक अर्थव्यवस्था आणि भारताला त्याचा फायदा होऊ शकेल. ते भविष्याच्या गर्भात दडलेले आहे. त्यानंतरही सर्व आव्हाने असतानाही भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर जेवढा अंदाज वर्तवला जात आहे तेवढा परिणाम होणार नाही, असे तज्ज्ञ सांगत आहेत.
जगातील सर्वात वेगवान अर्थव्यवस्था
जागतिक बँकेपासून ते IMF आणि OECD पर्यंत भारताला जगातील सर्वात वेगवान अर्थव्यवस्थेचा मान मिळाला आहे. 2024 मध्येही तेच होणार आहे. OECD च्या मते, आर्थिक वर्ष 2025 मध्ये भारताची अर्थव्यवस्था 6.1 टक्के दराने वाढू शकते. तर IMF आणि जागतिक बँकेच्या मते हा आकडा 6.1 टक्क्यांपासून 6.5 टक्क्यांपर्यंत असू शकतो. जर आपण RBI बद्दल बोललो तर, आर्थिक वर्ष 2024 मध्ये भारताचा GDP वाढ 7 टक्के राहू शकतो. तर आर्थिक वर्ष 2025 च्या पहिल्या तीन तिमाहीत विकास दर 6.7 टक्के, 6.5 टक्के आणि 6.4 टक्के असू शकतो.
