पाकिस्तान दिवाळखोरीच्या उंबरठ्यावर !

पाकिस्तानला नाईलाजाने ही अट मान्य करावी लागली आहे. त्यामुळे पंतप्रधान आणि अन्य मंत्री पगार घेणार नाही, आपल्या बंगल्यातील वीज, पाणी, गॅस, दूरध्वनी यांची देयके भरतील, असा निर्णय तेथील सरकारला घ्यावा लागला आहे. आलिशान सरकारी गाड्या विकण्याचा निर्णय घेण्यात आला असून मंत्र्यांच्या अनावश्यक विमान प्रवासावर बंदी घालण्यात आली आहे. मंत्र्यांच्या परदेश प्रवासावर निर्बंध घालण्यात आले असून परदेशात पंचतारांकित हॉटेलात यापुढे त्यांना राहता येणार नाही. सरकारी बैठकीत यापुढे फक्त चहा आणि बिस्किटेच मिळणार आहे. यावरून पाकिस्तानची आर्थिक स्थिती किती दयनीय झाली असेल, याची कल्पना करता येऊ शकते. अनेक अरब देशांसमोर तसेच चीनसमोर पाकिस्तानला हात पसरावे लागत आहेत. पाकिस्तानातील परकीय चलनाची गंगाजळी संपण्याच्या मार्गावर आली आहे. डॉलर आणि पाकिस्तानी रुपया यांच्यातील तफावत प्रचंड वाढली आहे. यामुळे पाकिस्तानजवळ पेट्रोल आणि डिझेल घेण्यासाठी पैसे उरले नाहीत. इंधनाअभावी देशातील वीजनिर्मिती केंद्र चालविणेही पाकिस्तानला कठीण झाले आहे. त्यामुळे देशाच्या अनेक भागात रात्री ब्लॅकआऊटची वेळ आली आहे. महागाईचा आगडोंब त्या देशात उसळला आहे. याचा फटका सर्वसामान्य तसेच गरीब जनतेला बसत आहे.

पाकिस्तानने लादलेल्या दोन युद्धानंतर भारतातही पाकिस्तानकडे शत्रू म्हणून पाहिले जाऊ लागले. प्रत्यक्ष युद्धात आपण भारताचा पराभव करू शकत नाही, याची खात्री पटल्यानंतर पाकिस्तानने भारताविरुद्ध छुपे युद्ध पुकारले. भारतातील दहशतवादी कारवायांना प्रोत्साहन देण्याची भूमिका घेतली. पाकिस्तानी गुप्तचर संस्था आयएसआय यात आघाडीवर होती. भारतात गेल्या काही वर्षांत जेवढ्या दहशतवादी कारवाया झाल्या, त्यात आयएसआयची भूमिका लपून राहिलेली नाही. भारतीय संसदेवरील हल्ला असो की मुंबईसह देशाच्या अनेक भागांत झालेले बॉम्बस्फोट; यात पाकिस्तानचा सहभाग होताच. पाकिस्तानचा डोळा हा नेहमीच भारताचे नंदनवन म्हणून ओळखल्या जाणा-या काश्मीरवर राहिला, काश्मीर आपल्या ताब्यात घेण्यासाठी पाकिस्तानने वेगवेगळ्या मार्गांनी प्रयत्न केले. अनेक दहशतवादी कारवायांची पाठराखण करण्याच्या भूमिकेमुळे पाकिस्तानने भारताचे केले त्यापेक्षा जास्त नुकसान आपले स्वत:चे करून घेतले. भारतासाठी खोदलेल्या खड्ड्यात पाकिस्तानच आता पडला आहे. तरीही पाकिस्तानला शहाणपणा येत नाही, याचे आश्चर्य वाटते. भारताचे नुकसान करण्यासाठी जेवढी ताकद पाकिस्तानने लावली, तेवढीच आपल्याच देशाच्या प्रगती आणि विकासासाठी लावली असती, तर आज पाकिस्तानवर ही वेळ आली नसती. यातून पाकिस्तानची प्रतिमा जगात दहशतवादाची पाठराखण करणारा, त्याला प्रोत्साहन देणारा देश अशी तयार झाली. या प्रतिमेने पाकिस्तानचे अपरिमित नुकसान झाले.

जैश-ए-मोहम्मदसारख्या अनेक दहशतवादी संघटनांचा पाकिस्तान हा जन्मदाता आहे, असे म्हटले तर ते चूक ठरू नये. पाकिस्तानवर जगाने अनेक वेळा आर्थिक निर्बंध लादले, त्याला काळ्या यादीत घातले. पण पाकिस्तानला काही शहाणपण आले नाही. कारण पाकिस्तान भारतद्वेषाने आंधळा झाला होता. पाकिस्तानच्या एवढ्या घातपाती कारवायांनंतरही भारताने सर्व क्षेत्रात जी प्रगती केली, ती कौतुकास्पद अशी आहे. कोणत्याच क्षेत्रात पाकिस्तान भारताच्या नखाचीही बरोबरी करू शकत नाही. पाकिस्तान आर्थिक दिवाळखोरीच्या उंबरठ्यावर असताना भारताची वाटचाल ५ ट्रिलियन डॉलरची अर्थव्यवस्था करण्याच्या दिशेने सुरू आहे.  पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या नेतृत्वात भारताने सर्व क्षेत्रात प्रगती केली आहे, झेप घेतली आहे. विश्वगुरू होण्याच्या दिशेने भारताची वाटचाल सुरू झाली आहे. भारताने अनेक वेळा पाकिस्तानसमोर मैत्रीचा, सहकार्याचा हात पुढे केला. अटलबिहारी वाजपेयी यांनी यात पुढाकार घेतला होता.  पंतप्रधान मोदी यांनीही पाकिस्तानचे तत्कालीन पंतप्रधान नवाज शरीफ यांच्या निवासस्थानी भेट दिली होती.

पण भारताच्या द्वेषात आंधळे झालेल्या पाकिस्तानने प्रत्येक वेळी भारताचा मैत्रीचा हात आणि प्रस्ताव झिडकारून लावला. याची किंमत भारताला नाही तर पाकिस्तानलाच चुकवावी लागली.  त्याची परिणती पाकिस्तानच्या आर्थिक दिवाळखोरीत झाली आहे. यातूनही पाकिस्तानला शहाणपण येईल, आपली भारतद्वेषाची भूमिका तो सोडेल, असे वाटत नाही. पाकिस्तानची वाटचाल जेवढी रसातळाकडे होत राहील, तेवढी त्याची भारताचा द्वेष करणारी मानसिकता उसळून येत राहील. आपल्या या स्थितीला भारतच जबाबदार आहे, असा समज करून घेत तो भारतातील घातपाती आणि दहशतवादी कारवायांना गती दिल्याशिवाय राहणार नाही.  ‘हम तो डुबेंगे सनम तुमको भी ले डुबेंगे’ अशी पाकिस्तानची भूमिका राहू शकते. यामुळे अशा संकटाच्या वेळी भारताने अधिक सतर्क आणि सावध राहण्याची गरज आहे.