Budget 2024 : अर्थमंत्री निर्मला सीतामरण यांनी आज त्यांच्या अर्थसंकल्पात ‘जय जवान, जय किसान, जय विज्ञान, जय संशोधन ‘या घोषणेचा उल्लेख केला आणि हे स्पष्ट केले की नाविन्य हा विकासाचा पाया आहे. या घोषणा देशात कश्या सुरू झाल्या हे जाणून घेऊया .
जय जवान जय किसान
ते 60 चे दशक होते. भारतात अन्न संकट आले. मान्सून कमकुवत झाला होता. पावसाकडून शेतकऱ्यांच्या आशा पल्लवित झाल्या. देशात दुष्काळाची परिस्थिती होती. भारत-पाक युद्धादरम्यान अमेरिकेने भारताला युद्ध थांबवण्याची धमकी दिली होती. अन्न पुरवठा बंद झाला. अशा परिस्थितीत तत्कालीन पंतप्रधान लाल बहादूर शास्त्री यांनी देशाला संबोधित केले.
ऑगस्ट 1965 मध्ये ते दिल्लीतील रामलीला मैदानावर पोहोचले आणि त्यांनी पहिल्यांदा ‘जय जवान, जय किसान’चा नारा दिला. याला देशाचा राष्ट्रीय नारा म्हटले जायचे. शत्रूंना चोख प्रत्युत्तर देणाऱ्या सैनिकांची आणि शेतकऱ्यांची मेहनत दाखवणारी ही घोषणा होती. या घोषणेच्या घोषणेने लाल बहादूर शास्त्रींनी देशवासीयांना आठवड्यातून एक दिवस उपवास करण्यास सांगितले आणि त्यांनी स्वतःही तोच मार्ग अवलंबला. या घोषणेने देशातील सैनिक आणि शेतकऱ्यांना ऊर्जा देण्याचे काम केले. देशात हरित आणि शुभ्र क्रांतीचा मार्ग मोकळा केला. या क्रांतीचा पाया असा होता की दूध व्यापाराने देशाला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अव्वल बनवले. जय जवान-जय किसान ही घोषणा देशाच्या प्रगतीचे प्रतीक बनली.
जय विज्ञान
33 वर्षांनंतर 1998 मध्ये ‘जय विज्ञान’ या घोषणेमध्ये आणखी दोन शब्द जोडले गेले. हा तो काळ होता जेव्हा भारत मोठ्या बदलांसाठी सज्ज असल्याचे सिद्ध केले. तो आपली ताकद दाखवण्यासाठी सज्ज झाला आहे. पोखरण चाचणी 11 मे 1998 रोजी घेण्यात आली. त्याला ऑपरेशन शक्ती असे नाव देण्यात आले. ऑपरेशन शक्तीने आपली ताकद जगाला दाखवून दिली. देशाचे महान शास्त्रज्ञ माजी राष्ट्रपती एपीजे अब्दुल कलाम यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने अणुचाचणी पूर्ण केली.देशाचे तत्कालीन पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांनी पोखरण अणुचाचणीनंतर जय जवान, जय किसान सोबत जय विज्ञान जोडले.
जय संशोधन
सन 2019 मध्ये, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी इंडियन सायन्स काँग्रेस (ISC) 2019 मध्ये आचार्य जेसी बोस, सीव्ही रमण, मेघनाद साहा आणि एसएन बोस यांसारख्या महान भारतीय शास्त्रज्ञांचे स्मरण केले आणि त्यांच्या संघर्षाची आणि यशाची गणना केली. ते म्हणाले, या भारतीय शास्त्रज्ञांनी अत्यल्प साधनसंपत्तीशी झगडत विज्ञान क्षेत्रात असे योगदान दिले जे प्रेरणादायी आहे. आता वेळ आली आहे की आपण एक पाऊल पुढे जाऊन जय जवान, जय किसान, जय विज्ञान, जय संशोधन या शब्दांमध्ये आणखी दोन नवीन शब्द जोडू. देशात संशोधन आणि विकासाला चालना देण्यावर पंतप्रधान मोदींचा भर होता. आता अर्थमंत्री निर्मला सीतामरण यांनी संशोधनाची व्याप्ती वाढवण्याचा नारा देत गुरुवारी अर्थसंकल्पात याचा उल्लेख केला. कल्पकता हा विकासाचा पाया असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले आहे.
