बर्लिन/मॉस्को: जुलैमध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचा रशिया दौरा आणि सहा आठवड्यांनंतरचा युक्रेन दौरा यामुळे रशिया-युक्रेन युद्धात शांतता प्रस्थापित होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. भारताने रशिया आणि युक्रेनला युद्धात शांततेच्या वाटाघाटीसाठी प्रेरित केले होते. पीएम मोदींनी युक्रेन युद्धात विशेषत: लहान मुलांचा मृत्यू झाल्याबद्दल तीव्र दु:ख व्यक्त केले होते. ते म्हणाले होते की, हे युद्धाचे युग नाही आणि युद्धातून कधीही शांतता प्रस्थापित होऊ शकत नाही. रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष पुतिन आणि युक्रेनचे राष्ट्राध्यक्ष झेलेन्स्की यांच्याशी पंतप्रधान मोदींच्या उबदार भेटीमुळे दोन्ही देशांमध्ये युद्धबंदीच्या शक्यता बळकट झाल्या आहेत. आता संपूर्ण जगाचे लक्ष भारताच्या भूमिकेकडे लागले आहे. भारताची इच्छा असेल तर युद्धात शांतता प्रस्थापित करता येईल, अशी जगाला आशा आहे.
भारताने त्या दृष्टीने प्रयत्न सुरू केले आहेत. भारताचे परराष्ट्र मंत्री सध्या जर्मनीमध्ये असून त्यांनी जर्मनीचे चांसलर ओलाफ स्कोल्झ यांची भेट घेतली आहे. याशिवाय त्यांनी वार्षिक राजदूत परिषदेत त्यांचे रशियन समकक्ष सेर्गेई लावरोव यांच्यासह इतर देशांच्या परराष्ट्र मंत्र्यांची भेट घेतली. यावेळी रशिया-युक्रेन युद्धात भारताने सर्वांना शांततेसाठी प्रेरित केले होते. आता या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार मॉस्कोमध्ये आहेत. याआधी डोभाल यांनी अमेरिकन एनएसएसचीही भेट घेतली होती. यानंतर ते भारताने तयार केलेला युद्धशांतीचा मसुदा रशियाचे अध्यक्ष पुतिन यांना सादर करतील, असा दावा केला जात आहे. रशिया-युक्रेन युद्धात भारत शांतता राखण्यात यशस्वी ठरला, तर जागतिक चेतनेतील ते त्याचे सर्वात मोठे यश असेल. परराष्ट्र धोरणाचा डंकाही जाणवेल.
काय म्हणाले जयशंकर?
अजित डोवाल सध्या युक्रेन पीस प्लॅनसह मॉस्कोमध्ये आहेत. भारताचे परराष्ट्र मंत्री एस जयशंकर जर्मनीत असताना. परराष्ट्र मंत्री म्हणतात, “भारत यासाठी तयार आहे. या संदर्भात राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोभाल एनएसए ची महत्त्वपूर्ण बैठक घेण्यासाठी मॉस्कोमध्ये आहेत. जयशंकर यांनी म्हटले आहे की, रशिया आणि युक्रेनने युद्धभूमीच्या बाहेर बोलून आपला संघर्ष सोडवावा. याचे निराकरण करावे लागेल आणि भारत त्यांना सल्ला देण्यास तयार आहे की जयशंकर यांची ही टिप्पणी अशा वेळी आली आहे जेव्हा राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल हे रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांना पंतप्रधानांनी प्रस्तावित केलेल्या शांतता योजनेसह भेटणार आहेत.
रशिया आणि युक्रेन कोणता प्रस्ताव स्वीकारणार?
भारताने तयार केलेला प्रस्ताव रशिया आणि युक्रेन स्वीकारतील की नाही याबाबत अद्याप काहीही सांगता येणार नाही. मात्र रशिया-युक्रेन युद्धात भारताने शांततेचा पहिला प्रस्ताव तयार केल्याचे सूत्रांचे म्हणणे आहे. जी पुतिन आणि झेलेन्स्की यांच्यासमोर मांडली जाईल. भारताने दोन्ही देशांना संघर्ष संपवण्यासाठी मदत देऊ केली आहे. युक्रेनच्या त्यांच्या भेटीदरम्यान, पंतप्रधान मोदींनी राष्ट्राध्यक्ष वाझलेन्स्की यांना सांगितले होते की शांतता पुनर्संचयित करण्याच्या प्रत्येक प्रयत्नात भारत नेहमीच “सक्रिय भूमिका” बजावण्यास तयार आहे आणि संघर्ष संपवण्यासाठी वैयक्तिकरित्या योगदान देऊ इच्छितो. आम्ही तुम्हाला सांगतो की पीएम मोदी हे एकमेव मोठे नेते आहेत ज्यांचे पुतिन आणि झेलेन्स्की या दोघांशी मैत्रीपूर्ण संबंध आहेत. त्यामुळेच नुकत्याच झालेल्या दोन्ही देशांच्या दौऱ्यांमध्ये दोन्ही नेत्यांनी त्यांचे मनापासून स्वागत केले.
पुतीन यांच्या वक्तव्यानेही आशा निर्माण झाल्या आहेत
उल्लेखनीय आहे की रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी अलीकडेच म्हटले आहे की, युक्रेन विवादात शांततेच्या संदर्भात भारत ज्या तीन देशांच्या संपर्कात आहे आणि ते सोडवण्यासाठी प्रामाणिक प्रयत्न करत आहेत, तर मी करू शकतो पंतप्रधान मोदींच्या युक्रेनच्या ऐतिहासिक दौऱ्याच्या दोन आठवड्यांच्या आत पुतिन यांची टिप्पणी आली आहे. पुतिन म्हणाले होते की, “आम्ही आमच्या मित्रांचा आणि भागीदारांचा आदर करतो. माझा विश्वास आहे की ते या संघर्षाशी संबंधित सर्व समस्यांचे निराकरण करू इच्छितात. यात प्रामुख्याने भारत, चीन आणि ब्राझील आहेत.
जयशंकर यांनी जर्मन चान्सलर ओलाफ स्कोल्झ यांच्याशी काय बोलले?
परराष्ट्र मंत्री एस जयशंकर यांनी बुधवारी बर्लिनमध्ये जर्मन चांसलर ओलाफ स्कोल्झ यांची भेट घेतली आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या वतीने त्यांना वैयक्तिक शुभेच्छा दिल्या. जयशंकर त्यांच्या तीन देशांच्या दौऱ्याच्या दुसऱ्या टप्प्याचा एक भाग म्हणून जर्मनीत आहेत. भारत-आखाती सहकार्य परिषदेच्या मंत्रिस्तरीय बैठकीत सहभागी झाल्यानंतर ते सौदी अरेबियाहून येथे आले आहेत. जयशंकर यांनी ‘X’ या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर लिहिले, “आज बर्लिनमध्ये चांसलर ओलाफ स्कोल्झ यांना भेटून सन्मान वाटतो. त्यांनी पंतप्रधान मोदींना वैयक्तिक शुभेच्छा दिल्या. सातव्या आंतरशासकीय सल्लामसलतीसाठी भारत भेटीची अपेक्षा करत मंत्र्याने चांसलरचे सुरक्षा आणि परराष्ट्र धोरण सल्लागार यांच्याशी सखोल चर्चा केली.
याआधी मंगळवारी परराष्ट्र मंत्र्यांनी बर्लिनमध्ये म्युनिक सुरक्षा परिषदेने आयोजित केलेल्या परराष्ट्र व्यवहार आणि सुरक्षा धोरण तज्ञांशी संवाद साधला. या काळात रशिया आणि युक्रेनमधील शांततेच्या मुद्द्यावरही चर्चा झाली. जयशंकर म्हणाले, “बदलती जागतिक व्यवस्था, सुरक्षा आव्हाने आणि भारत आणि जर्मनीमधील सामरिक समानता यावर त्यांनी जर्मन संसदेच्या सदस्यांशी संवाद साधला.” जयशंकर म्हणाले, “समकालीन जागतिक समस्यांवरील त्यांच्या अंतर्दृष्टीची मी प्रशंसा करतो. भारत-जर्मनी संबंध बळकट करण्यासाठी मी त्यांच्या पाठिंब्याला महत्त्व देतो.
