चंद्रावर अणुऊर्जा प्रकल्प: रशिया आपल्या महत्त्वाकांक्षी अंतराळ मोहिमांमध्ये आणखी एक मोठी झेप घेणार आहे. रशिया आता चंद्रावर अणुऊर्जा प्रकल्प उभारण्याच्या योजनेवर काम करत आहे. हा प्रकल्प केवळ रशियाची तांत्रिक क्षमता दाखवणार नाही तर चंद्रावर मानवी वसाहती निर्माण करण्यात पहिला देश ठरेल. चंद्रावर कायमस्वरूपी उर्जेचा स्रोत स्थापित करणे हे रशियाचे उद्दिष्ट आहे. दीर्घकालीन वैज्ञानिक संशोधन आणि चंद्रावर मानवी उपस्थिती यासाठी ऊर्जेची आवश्यकता पूर्ण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. अणुऊर्जा प्रकल्प हे या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल ठरेल जे ऊर्जा पुरवठा सुनिश्चित करेल. या संपूर्ण सरावातील सर्वात आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे यामध्ये रशियाला भारत आणि चीनचा पाठिंबा मिळू शकतो.
भारत आणि चीनही होणार सामील
हा प्रकल्प रशियाच्या राज्य आण्विक महामंडळ रोसॅटम च्या नेतृत्वाखाली बांधला जाणार आहे. युरोएशियन टाइम्सच्या वृत्तात रशियाची सरकारी वृत्तसंस्था टासने वृत्त दिले आहे. अहवालानुसार, रशियासोबत भारत आणि चीन चंद्रावर अणुऊर्जा प्रकल्प उभारू शकतात. रशियन न्यूज एजन्सी टासने रोसॅटमचे प्रमुख अलेक्सी लिखाचेव्हच्या हवाल्याने ही माहिती दिली आहे. “आमच्या चिनी आणि भारतीय भागीदारांना या प्रकल्पात रस आहे,” रशियाच्या व्लादिवोस्तोक येथे आयोजित ईस्टर्न इकॉनॉमिक फोरममध्ये रोसाटॉम ही रशियाची राज्य अणुऊर्जा कंपनी आहे, ज्याचे भारताशीही संबंध आहेत.
प्रगत तंत्रज्ञान असेल
अणुऊर्जा प्रकल्पाची रचना चंद्राची कठोर परिस्थिती लक्षात घेऊन केली जाईल. हा प्लांट लहान, मॉड्यूलर अणुभट्ट्यांवर आधारित असेल जो चंद्राच्या पृष्ठभागावर विविध ठिकाणी स्थापित केला जाऊ शकतो. या अणुभट्ट्यांचे बांधकाम आणि ऑपरेशन पूर्णपणे स्वयंचलित असेल, ज्यामुळे मानवी हस्तक्षेपाची गरज कमी होईल. अणुऊर्जा प्रकल्पांच्या ऑपरेशनमध्ये सर्वात मोठी चिंता सुरक्षा आहे. रशिया हे सुनिश्चित करेल की प्लांटचे बांधकाम आणि ऑपरेशन सर्वोच्च सुरक्षा मानकांची पूर्तता करेल. याव्यतिरिक्त, चंद्राची पर्यावरणीय स्थिती राखण्यासाठी विशेष उपाय योजले जातील जेणेकरून कोणतेही किरणोत्सर्गी उत्सर्जन होणार नाही.
मोठी ऊर्जा होणार निर्मित
रशियाची अंतराळ संस्था रोसाटॉमने मे महिन्यात अणुऊर्जा प्रकल्पावर काम सुरू असल्याची घोषणा केली होती. २०२१ मध्ये रशिया आणि चीनने आंतरराष्ट्रीय चंद्र संशोधन केंद्र (ILRS) नावाचा संयुक्त चंद्र तळ तयार करण्याची योजना जाहीर केली होती. ते २०३५ ते २०४५ दरम्यान कार्यान्वित होऊ शकते. रिपोर्ट्सनुसार, भारत २०४० पर्यंत चंद्रावर मानव पाठवण्याच्या आणि तेथे तळ तयार करण्याच्या योजनेवर काम करत आहे. या दृष्टीकोनातून या प्रकल्पात भारताची स्वारस्य असणे स्वाभाविक आहे. रशियन न्यूज एजन्सी टॅकने दिलेल्या माहितीनुसार, रोसाटॉमच्या नेतृत्वाखाली तयार होणारा हा अणुऊर्जा प्रकल्प अर्धा मेगावॅटपर्यंत वीज निर्माण करेल.
नवीन युगाची सुरुवात
रशियाचे हे पाऊल अंतराळातील एका नव्या युगाच्या सुरुवातीचे संकेत देते. चंद्रावर अणुऊर्जा प्रकल्प स्थापन केल्याने चंद्रावर दीर्घकालीन मोहिमेची शक्यता तर वाढेलच, पण मंगळावर आणि त्यापुढील अंतराळ मोहिमांसाठी एक मजबूत तळही निर्माण होईल. रशियाच्या या उपक्रमामुळे अवकाश संशोधनाच्या क्षेत्रात नव्या शक्यता उघडल्या जाणार आहेत. तसेच चंद्रावर मानवी वसाहतींचे स्वप्न साकार होण्यास मदत होणार आहे.
