धर्मामध्ये वसंत पंचमीच्या दिवशी देवी सरस्वतीची पूजा करणे अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. धार्मिक मान्यतेनुसार या दिवशी माता सरस्वतीची पूजा केल्याने व्यक्तीला जीवनात कधीही ज्ञानाची कमतरता भासत नाही. अफाट कला आणि विद्येची देवता सरस्वती मातेची पूजा करण्यासाठी तिची पूजा केली जाते. माता सरस्वतीला प्रसन्न करण्यासाठी गायली जाणारी वंदना आणि त्याचा अर्थ जाणून घेऊया.
माता सरस्वतीची पूजा आणि अर्थ
किंवा कुन्देन्दुतुषार्हर्दवला किंवा शुभ्रवस्त्रवृत्त किंवा वीणावरदंडमंडितकरा किंवा श्वेतापद्मासन. या ब्रह्मच्युत शंकर प्रभृतिभि र्देवैः सदा वंदिता सा मां पातु सरस्वती भगवती निःशेषजाद्यपहा ॥1॥
अर्थ- या पूजेद्वारे माता सरस्वतीला प्रसन्न करण्यासाठी भक्त म्हणतात की, विद्या आणि विद्येची देवी भगवती सरस्वती, कुंडाच्या फुलासारखी, चंद्राची, हिमकणाची आणि मोत्यांच्या माळासारखी पांढरी वर्णाची आणि पांढरी वस्त्रे परिधान करणारी आहे. सर्व जडत्व दूर करणारी, हातात वीणा-काठी धारण करणारी, पांढऱ्या कमळांवर ज्याचे आसन आहे आणि ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश यांसारख्या देवतांची सदैव पूजा करणारी माता सरस्वती आमचे रक्षण करो.
शुक्ल ब्रह्मविचार सर्वपरमामाद्या जगद्व्यापिनी वीणापुस्तकधारिणींभायदान । जाद्यान्धकारापहामस्ते स्फटिकमालिकां विद्धातिं पद्मासने संस्थिताम्वंदे तां पर्मेश्वरीन भागवतीं बुद्धिप्रदां शार्दम ॥२॥
अर्थ- श्वेतवर्ण असलेला, जो जगात सर्वव्यापी आहे, आद्य शक्ती आहे, जो परमात्म्याविषयीच्या विचार आणि चिंतनाच्या सारस्वरूपात परम श्रेष्ठत्वाला मूर्त रूप देतो, जो सर्व भय दूर करतो, जो अंधकार दूर करतो. अज्ञानाची, जिच्या हातात वीणा आहे. मी सरस्वती मातेची पूजा करतो, ज्याने ग्रंथ आणि स्फटिकाची माला धारण केली आहे, पद्मासनावर विराजमान आहे, परम ऐश्वर्याने सुशोभित आहे.
माता सरस्वतीच्या उपासनेचे महत्त्व
ज्ञान आणि बुद्धिमत्ता ही माणसाची मौल्यवान संपत्ती आहे, असा संदेश माता सरस्वती वंदनेतून देण्यात आला आहे. या वदनाच्या माध्यमातून सर्व सजीवांपर्यंत शिक्षणाविषयी जागृती व्हावी. असे मानले जाते की ही पूजा केल्याने माणूस आपल्या मनावर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करतो. या वंदनाचे नियमित पठण केल्याने मनाची चंचलता कमी होते आणि मनात सकारात्मक विचारही येतात.
