शास्त्रज्ञांना असे वाटायचे की सर्व लहान कृष्णविवरे महास्फोटानंतर लगेचच तयार झाली. पण हे आदिम कृष्णविवर कुठे आहेत?
विश्वाच्या सुरुवातीच्या काळात लहान कृष्णविवरांची संख्या अंदाजापेक्षा खूपच कमी असू शकते. एका नव्या अभ्यासात हा दावा करण्यात आला आहे. नवीन अभ्यासामुळे विश्वातील गडद पदार्थाचे रहस्य आणखी गुंतागुंतीचे झाले आहे. सूक्ष्म कृष्णविवर किंवा आदिम कृष्णविवरे ही कृष्णविवरे आहेत जी महास्फोटानंतर तयार झाली असे मानले जाते. भौतिकशास्त्राच्या अग्रगण्य सिद्धांतांनुसार, जाड, गरम वायूच्या झपाट्याने कोसळणाऱ्या प्रदेशांमधून नाण्यांच्या आकाराची एकलता अस्तित्वात आली.
अनेक शास्त्रज्ञ अमर्याद घनदाट अवकाश-काळाच्या या खंडांच्या आधारे गडद पदार्थाचे स्पष्टीकरण देतात. डार्क मॅटर ही एक रहस्यमय गोष्ट आहे जी दृश्य नसतानाही विश्वाला जास्त जड बनवते. गडद पदार्थाच्या या स्पष्टीकरणात एक मोठी समस्या आहे. म्हणजेच शास्त्रज्ञांनी आजपर्यंत एकही आदिम कृष्णविवर पाहिलेले नाही. नव्या अभ्यासात संशोधकांनी हे गूढ उकलण्याचा प्रयत्न केला आहे. हा अभ्यास २९ मे रोजी ‘फिजिकल रिव्ह्यू लेटर्स’ जर्नलमध्ये प्रकाशित झाला आहे.
नवीन अभ्यासात कोणती शक्यता उघड झाली?
संशोधकांच्या मते, आधुनिक विश्वाची निर्मिती पूर्वीच्या मॉडेल्सच्या अंदाजापेक्षा खूपच कमी आदिम कृष्णविवरांनी केली असावी. या अभ्यासाचे प्रमुख लेखक जेसन क्रिस्टियानो म्हणाले, ‘अनेक संशोधकांचा असा विश्वास आहे की ते (प्राथमिक कृष्णविवर) गडद पदार्थासाठी एक मजबूत उमेदवार आहेत, परंतु या सिद्धांताचे समाधान करण्यासाठी त्यापैकी अनेकांची आवश्यकता असेल.’
जेसनच्या मते, ‘ते (प्राथमिक कृष्णविवर) इतर कारणांसाठीही मनोरंजक आहेत. गुरुत्वाकर्षण लहरी खगोलशास्त्राच्या अलीकडील शोधानंतर, बायनरी कृष्णविवरांचे विलीनीकरण आढळले आहे, जे मोठ्या संख्येने उपस्थित असल्यासच स्पष्ट केले जाऊ शकते. पण ही भक्कम कारणे असूनही, आम्ही कोणतेही प्रत्यक्ष निरीक्षण केलेले नाही आणि आता आमच्याकडे एक मॉडेल आहे जे याचे कारण स्पष्ट करते.’
आदिम कृष्णविवरांचा शोध का लागला नाही?
बिग बँग सिद्धांतानुसार, विश्वाची उत्पत्ती १३.८ अब्ज वर्षांपूर्वी झाली. गडद ऊर्जा नावाच्या अदृश्य शक्तीमुळे तरुण विश्वाचा बाहेरून स्फोट झाला. विश्वाचा आकार जसजसा वाढत गेला, तसतसे सामान्य पदार्थ पदार्थावर प्रतिक्रिया देत अदृश्य गडद पदार्थाच्या ढिगाऱ्याभोवती जमा झाले ज्याने सुरुवातीच्या आकाशगंगा तयार केल्या. आता शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की विश्वाचा फक्त ५% सामान्य पदार्थ आहे, गडद पदार्थ २५% आहे आणि७०% गडद उर्जेने बनलेला आहे.
काही शास्त्रज्ञांना असे वाटते की आपण अद्याप आदिम कृष्णविवर शोधू शकलो नाही कारण ते कसे शोधायचे हे आपल्याला माहित नाही. तथापि, क्वांटम फील्ड सिद्धांतावर आधारित मॉडेलचा वापर करून, नवीन अभ्यासातील संशोधकांनी असा निष्कर्ष काढला की आम्हाला कोणतेही आदिम कृष्णविवर सापडत नाहीत कारण त्यापैकी बहुतेक अस्तित्वात नाहीत.
