---Advertisement---
अकरा वर्षांपूर्वी संरक्षण क्षेत्राशी संबंधित बहुतांश उपकरणे भारत आयात करायचा. २०१४ मध्ये सत्तेवर आलेल्या मोदी सरकारने मेक इन इंडिया अभियानांतर्गत स्वावलंबनावर भर देत स्वदेशी उपकरणांची निर्मिती करीत निर्यातीला प्राधान्य दिले. याचीच परिणीती म्हणून आज भारत अमेरिका, फ्रान्ससह तब्बल ८० देशांना संरक्षण उपकरणे निर्यात करतो.
२०२४-२५ मध्ये भारताने २३.६२२ कोटी रुपयांची संरक्षण उपकरणे निर्यात केली, तर २०१४-२०२४ कालावधीत ८८,३१९ कोटींची संरक्षण उपकरणे निर्यात करण्यात आली. विशेष असे की, २००४-२०१४ दहा वर्षांत संपुआ सरकारच्या काळात केवळ ४.३१२ कोटींची संरक्षण उपकरणे निर्यात केली गेली.
भारत आज संरक्षण क्षमतेच्या बाबतीत जगातील अनेक उच्चभ्रू गटांचा सदस्य बनला. भारत स्वदेशी लष्करी उपकरणांनी आपले सैन्य मजबूत करीत नाही, तर जगभरातील अनेक देशांना निर्यातही करीत असल्याची माहिती संरक्षण मंत्रालयाने नुकत्याच जारी केलेल्या अहवालातून समोर आली.
भारताची संरक्षण निर्यात २०२४-२५ मध्ये २३,६२२ कोटी होती जी गेल्या वर्षीच्या २१,०८३ कोटी रुपयांपेक्षा १२.०४ टक्के अधिक आहे. २०२९ पर्यंत ही निर्यात ५०,००० कोटीपर्यंत नेण्याचे केंद्र सरकारचे लक्ष्य आहे.
स्वदेशी उत्पादनाला प्राधान्य
संरक्षण मंत्रालयाने सकारात्मक स्वदेशीकरण यादी अंतर्गत शेकडो प्रकारची शस्त्रे, उपकरणे आणि सुटे भाग आयात करण्यावर बंदी घातली आहे. आज परदेशातून शस्त्रे खरेदी करण्याऐवजी, भारत ती जगाला विकत आहे. वर्षभरात सरकारी आणि खाजगी कंपन्यांनी अनुक्रमे ८.३८९ आणि १५,२३३ कोटी रुपयांची निर्यात केली. २०२९ पर्यंत ३ लाख कोटी रुपयांच्या संरक्षण उपकरणांच्या उत्पादनाचे लक्ष्य निश्चित केले आहे.
जागतिक बाजारपेठेत भारताची स्थिती
- २०२३-२४ मध्ये अमेरिका, फ्रान्स आणि आर्मेनिया हे सर्वांत मोठे खरेदीदार देश होते. आज भारत ८० देशांना लष्करी उपकरणांची विक्री करतो.
- जगातील सर्वांत मोठे शस्त्रास्त्र उत्पादक आणि निर्यातदार आता भारताकडून संरक्षण उत्पादने खरेदी करतात.
- ऑपरेशन सिंदूरनंतर बम्होस क्षेपणास्त्रांसह ड्रोन आणि इतर संरक्षण उपकरणांची मागणी वाढली आहे.
