---Advertisement---
बंगळुरू : भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) एक मोठे यश मिळवले आहे. इस्रोने अहवाल दिला आहे की, त्यांच्या चांद्रयान-२ चंद्र ऑर्बिटरने पहिल्यांदाच चंद्रावर सौर कोरोनल मास इजेक्शनचा (सीएमई) परिणाम पाहिला आहे.
हा शोध चंद्राच्या वायुमंडलीय रचना एक्सप्लोरर-२ (चेस-२) वापरून करण्यात आला, जो ऑर्बिटरच्या वैज्ञानिक उपकरणांपैकी एक आहे. निरीक्षणातून असे दिसून आले की, जेव्हा सीएमईचा चंद्राच्या पृष्ठभागावर परिणाम झाला तेव्हा चंद्राच्या दिवसाच्या बाजूला असलेल्या बाह्य क्षेत्रातील एकूण दाब किंवा त्याच्या अतिशय पातळ वातावरणात लक्षणीय वाढ झाली.
इस्रोच्या मते, या घटनेदरम्यान तटस्थ अणू आणि रेणूंची एकूण संख्या (संख्या घनता) एका विशिष्ट क्रमाने वाढली. यामुळे दीर्घकालीन सैद्धांतिक मॉडेल्सची पुष्टी झाली, परंतु यापूर्वी कधीही ते थेट पाहिले गेले नव्हते. अंतराळ संस्थेने एका निवेदनात म्हटले आहे की, ही वाढ अशा परिणामाची भविष्यवाणी करणाऱ्या पूर्वीच्या सैद्धांतिक मॉडेलशी सुसंगत आहे, परंतु चंद्रयान-२ वर चेस-२ ने पहिल्यांदाच ती पाहिली आहे.
कोरोनल मास इजेक्शन (सीएमई) म्हणजे काय?
सूर्य हा आपला सर्वात जवळचा तारा आहे. तो आगीचा गोळा आहे, लाखो अंश सेल्सिअस गरम आणि पृथ्वीच्या लाखो पट आकाराचा आहे. सूर्याच्या पृष्ठभागावर नेहमीच हजारो स्फोट होतात. हे स्फोट चार्ज केलेले प्लाझ्मा, तीव्र तापमान आणि तेथे उपस्थित असलेल्या चुंबकीय क्षेत्रांमुळे होतात. यामुळे एक प्रचंड वादळ निर्माण होते आणि मोठ्या प्रमाणात चार्ज केलेले प्लाझ्मा अवकाशात सोडले जाते. याला कोरोनल मास इजेक्शन म्हणतात.
ही संधी विशेष का आहे ?
खरे तर, निरीक्षणाची संधी खूपच दुर्मिळ आहे आणि गेल्या वर्षी १० मे रोजी सूर्यापासून चंद्राकडे कोरोनल मास इजेक्शनची मालिका बाहेर पडली तेव्हा ती सुरू झाली. या शक्तिशाली सौर क्रियाकलापामुळे चंद्राच्या पृष्ठभागावरील अणू तुटून चंद्राच्या बाह्यमंडलात गेले, ज्यामुळे त्याची घनता आणि दाब तात्पुरता वाढला. इस्रोने म्हटले आहे की, या थेट निरीक्षणामुळे चंद्राच्या वातावरणावर सौर क्रियाकलापांचा कसा परिणाम होतो, याबद्दल मौल्यवान माहिती मिळते, जी भविष्यातील मानवी वसाहती आणि चंद्रावरील वैज्ञानिक तळांच्या नियोजनासाठी महत्त्वपूर्ण ठरू शकते.
