नवी दिल्ली : लोकसभा निवडणुकीत 2024 मध्ये विजयी झालेले खासदार लोकशाहीच्या मंदिरात पोहोचले आहेत. आता देशाच्या कामकाजाबाबत संसदेचे कामकाज सुरू झाले आहे. कामकाजापूर्वी खासदार लोकसभा सदस्य म्हणून शपथ घेतील. सोमवारप्रमाणेच मंगळवारीही संसदेत खासदारांच्या शपथविधीची प्रक्रिया सुरू आहे. त्याच क्रमाने आज सध्या तुरुंगात असलेल्या खासदाराचे नावही पुकारण्यात आले. होय, संसदेच्या अधिवेशनाच्या दुसऱ्या दिवशी मंगळवारी प्रोटेम स्पीकरने अमृतपाल सिंग यांचे नाव पुकारले. अमृतपाल सिंग सध्या तुरुंगात आहे. पण नियमानुसार प्रोटेम स्पीकरने अमृतपाल सिंग यांना शपथ देण्यासाठी आवाज दिला. संसदेत त्यांची उपस्थिती दिसली नाही, तेव्हा पुढच्या खासदाराचे नाव पुकारण्यात आले. आता प्रश्न असा येतो की अमृतपाल सिंग तुरुंगात असताना प्रोटेम स्पीकरने त्यांचे नाव का घेतले? अखेर खासदारांच्या शपथविधीबाबत काय नियम आहेत?
खरे तर सोमवारी संसदेचे अधिवेशन सुरू झाले तेव्हा पंतप्रधान मोदींनी सर्वप्रथम शपथ घेतली. संसदेच्या अधिवेशनाचे पहिले दोन दिवस, म्हणजे आज आणि उद्या, खासदारांना लोकसभा सदस्य म्हणून शपथ देण्याचा कार्यक्रम आहे. पहिल्या दिवशी म्हणजे सोमवारी सुमारे 280 खासदारांनी शपथ घेतली. उर्वरित खासदार आज शपथ घेत आहेत. आता प्रश्न असा पडतो की खासदारांच्या शपथविधीसाठी काही नियम आहेत का? कोणताही खासदार कधीही शपथ घेऊ शकतो का? सत्ताधारी पक्षाचे खासदार आधी आणि विरोधी पक्षाचे खासदार नंतर शपथ घेणार का? लोकसभेच्या खासदारांनी संसदेत घेतलेल्या शपथेचेही स्वतःचे नियम असतात हे येथे नमूद करणे महत्त्वाचे आहे.
खासदारांच्या शपथविधीचे नियम काय आहेत?
नियमांनुसार, संसदेचे कामकाज सुरू झाल्यावर सर्वप्रथम पंतप्रधानांनी लोकसभा सदस्य म्हणून शपथ घेतली. पंतप्रधानांच्या शपथविधीनंतर केंद्रीय मंत्रिमंडळाच्या सदस्यांना शपथ दिली जाते. यानंतर केंद्रीय राज्यमंत्र्यांची पाळी येते. मंत्र्यांचा शपथविधी झाला की मग खासदारांची पाळी येते. मात्र, खासदारांच्या शपथविधीबाबत वर्णक्रमानुसार नियम पाळले जातात. होय, लोकसभा सदस्य म्हणून शपथ घेण्यासाठी नावाच्या आधारे राज्यवार शपथ घेतली जाते. हे उदाहरण देऊन समजून घेण्याचा प्रयत्न करूया.
उदाहरणांसह नियम समजून घ्या
सर्वप्रथम, ज्या राज्याचे नाव ‘अ’ ने सुरू होते, त्या राज्यातील खासदारांचा शपथविधी होतो. मात्र, ज्या खासदाराचे नाव ‘अ’ ने सुरू होते तो पहिला येतो. इतर राज्यांतील खासदारांसाठीही हीच प्रक्रिया सुरू आहे. प्रोटेम स्पीकरने मंगळवारी पंजाबच्या खासदारांना शपथ देण्याची प्रक्रिया सुरू केली तेव्हा पहिले नाव आले ते अमृतपाल यांचे. अमत्रीपालचे नाव ‘अ’ ने सुरू होते. म्हणूनच त्यांचे नाव आधी घेतले गेले. अमृतपाल यांच्यानंतर चरणजीत सिंह चन्नी यांचे नाव घेतले गेले. कारण अमृतपालच्या ‘ए’ नंतर चरणजीतचा ‘सी’ येतो. यामुळेच राहुल गांधींनी पहिल्या दिवशी शपथ घेतली नाही. आज त्याचा नंबर येईल कारण U अर्थात उत्तर प्रदेश हा अक्षरात खूप कमी येतो. उत्तर प्रदेशची पाळी आल्यावर ज्या खासदारांच्या नावाची सुरुवात A ने होते तेच खासदार आधी शपथ घेतील. तथापि, काहीवेळा अपवाद आहेत.
