नवी दिल्ली : संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेने (डीआरडीओ) हायपरसॉनिक तंत्रज्ञानात लक्षणीय प्रगती केली आहे. भारतात प्रथमच, डीआरडीओच्या हैदराबाद स्थित संरक्षण संशोधन आणि विकास प्रयोगशाळेने (डीआरडीएल),मॅजेट इंजिनच्या सक्रिय थंड कम्बस्टरची जमिनीवर १२० सेकंदांसाठी यशस्वी चाचणी घेण्यात आली आहे. पुढील पिढीतील हायपरसॉनिक क्षेपणास्त्र प्रणाली विकसित करण्याच्या देशाच्या प्रयत्नांमधील हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. भारताच्या स्वदेशी हायपरसॉनिक क्षमतांच्या प्रगतीसाठी हा महत्त्वाचा टप्पा असल्याचे संरक्षण मंत्रालयाने म्हटले आहे.
मॅक ५ पेक्षा (५ हजार ४०० किमी/तासापेक्षा जास्त) जास्त वेगाने प्रवास करणारी हायपरसॉनिक क्षेपणास्त्रे, पारंपरिक हवाई संरक्षण प्रणाली टाळण्यास आणि वेगवान, अचूक हल्ले करण्यास सक्षम असलेल्या शस्त्रास्त्रांच्या अत्याधुनिक वर्गाचे प्रतिनिधित्व करतात. अमेरिका, रशिया, चीन आणि भारत यासारखी राष्ट्रे या परिवर्तनशील तंत्रज्ञानावर प्रभुत्व मिळवण्याच्या अत्यंत तीव्र शर्यतीत गुंतली आहेत. या यशाचे आणखी एक ठळक वैशिष्ट्य म्हणजे हायपरसॉनिक उड्डाणादरम्यान येणाऱ्या तीव्र तापमानाचा सामना करण्यासाठी तयार केलेल्या प्रगत थर्मल बॅरियर कोटिंगचा (टीबीसी) विकास. डीआरडीएल आणि विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभाग (डीएसटी) प्रयोगशाळेने संयुक्तपणे विकसित केलेले हे अत्याधुनिक आवरण, उच्च औष्णिक प्रतिरोध प्रदान करते आणि पोलादाच्या वितळण्याच्या बिंदूच्या पलीकडे काम करू शकते. अत्याधुनिक निक्षेपण तंत्राचा वापर करून स्क्रॅमजेट इंजिनच्या आत लेप लावला जातो, ज्यामुळे त्याचा टिकाऊपणा आणि कार्यक्षमता वाढते.
संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी या यशाबद्दल आनंद व्यक्त केला. ते म्हणाले, ‘ही कामगिरी पुढील पिढीच्या हायपरसोनिक क्षेपणास्त्रांच्या विकासातील एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.’ त्याच वेळी, डीआरडीओच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले की, ‘अमेरिका, रशिया, चीन आणि भारतासह अनेक देश हायपरसोनिक तंत्रज्ञानावर काम करत आहेत.’ या तंत्रज्ञानाची गुरुकिल्ली म्हणजे स्क्रॅमजेट इंजिन. हे इंजिन कोणत्याही हालचाल करणाऱ्या भागांशिवाय सुपरसॉनिक वेगाने ज्वलन चालू ठेवू शकतात. जमिनीवरील चाचणीमध्ये अनेक उल्लेखनीय कामगिरी दिसून आल्या. जसे की यशस्वी प्रज्वलन आणि स्थिर ज्वलन. यामुळे हायपरसोनिक वाहनांमध्ये वापरणे शक्य होते. एक मनोरंजक उदाहरण देताना, अधिकारी म्हणाले, “स्क्रॅमजेट इंजिनमध्ये प्रज्वलन होणे म्हणजे ‘वादळात मेणबत्ती पेटवण्यासारखे’ आहे.” ‘स्क्रॅमजेट इंजिनमध्ये प्रज्वलन होणे म्हणजे ‘वादळात मेणबत्ती पेटवण्यासारखे’ आहे.’ संरक्षण संशोधन आणि विकास प्रयोगशाळा (DRDL) आणि उद्योग यांनी संयुक्तपणे विकसित केलेल्या एंडोथर्मिक स्क्रॅमजेट इंधनाने या यशात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. हे विशेष इंधन इंजिन थंड ठेवण्यास आणि सहज प्रज्वलित करण्यास मदत करते.
