जळगाव: जळगाव जिल्ह्यातील 171 गावांमधील 205 जलस्रोतांमध्ये नायट्रेटचे प्रमाण अत्याधिक असल्याचे आढळून आले आहे. परिणामी, त्या भागातील ग्रामस्थांना सुरक्षित आणि शुद्ध पाणीपुरवठा होण्यासाठी त्वरित उपाययोजना करण्याचे निर्देश राज्याचे पाणीपुरवठा व स्वच्छता मंत्री तथा जिल्ह्याचे पालकमंत्री गुलाबराव पाटील यांनी संबंधित अधिकाऱ्यांना दिले आहेत.
जलस्रोत तपासणीचे निष्कर्ष
दरवर्षी भूजल विभागाकडून जिल्ह्यातील पाणीस्रोतांची तपासणी केली जाते. यंदा, 1487 गावांमधील 2507 पाणीस्रोतांची तपासणी करण्यात आली. यातून 171 गावांतील 205 जलस्रोतांमध्ये नायट्रेटचे प्रमाण जास्त असल्याचे निष्पन्न झाले. या गंभीर परिस्थितीची दखल घेत पालकमंत्र्यांनी जिल्हा परिषदेच्या पाणीपुरवठा विभागाचे कार्यकारी अभियंता भोगावडे यांच्याकडून सविस्तर अहवाल मागवून त्वरित उपाययोजना करण्याच्या सूचना दिल्या.
हेही वाचा : दोन बायका अन् फजित ऐका, असा ठरला तिघांचा फॉर्म्युला!
प्राथमिक उपाययोजना आणि सुधारणा
मंत्री गुलाबराव पाटील यांनी “शुद्ध पाणी, सुरक्षित आरोग्य” या शासन धोरणाच्या अंमलबजावणीसाठी तातडीच्या उपाययोजना करण्याचे आदेश दिले. या अंतर्गत पुढील निर्णय घेण्यात आले आहेत:
- दूषित ठरवलेल्या जलस्रोतांचे पुनरावलोकन करून त्यांचे पुनः परीक्षण त्वरित करावे.
- 107 गावांमधील 205 दूषित जलस्रोत तातडीने बंद करून, पर्यायी पाण्याच्या स्रोताद्वारे त्या गावांना सुरक्षित पाणीपुरवठा करण्याची व्यवस्था करावी.
- गावांतील पाणीपुरवठा टाक्या व जलस्रोतांचे निर्जंतुकीकरण करून परिसराची स्वच्छता सुनिश्चित करावी.
- ग्रामपंचायतींनी नियमित टीसीएल (ट्रायक्लोरोसायन्युरिक अॅसिड) चा वापर करून पाणी शुद्ध ठेवण्यास प्राधान्य द्यावे.
- पाणीपुरवठा अधिकारी आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी यांनी स्थानिक ग्रामपंचायतींसोबत समन्वय ठेवून उपाययोजनांच्या अंमलबजावणीस गती द्यावी.
हेही वाचा: लग्नाचा आनंद गोंधळात बदलला! थाटामाटात वरात निघाली अन् वधूचा पहिला नवरा मंडपात आला आणि सगळं…
शेतकऱ्यांसाठी विशेष मार्गदर्शन
शेतकऱ्यांनी नायट्रेट प्रदूषण टाळण्यासाठी पारंपरिक युरियाचा वापर कमी करावा आणि केंद्र सरकारने अनुमोदित केलेल्या नॅनो युरियाचा अधिकाधिक वापर करावा. त्यामुळे नायट्रेट प्रदूषण नियंत्रणात येईल आणि भूजलाची गुणवत्ता सुधारेल.
प्रशासनाला सक्त निर्देश
पालकमंत्री गुलाबराव पाटील यांनी स्पष्ट केले की, “जिल्ह्यातील प्रत्येक नागरिकाला शुद्ध आणि सुरक्षित पाणी मिळाले पाहिजे. कोणत्याही परिस्थितीत नागरिकांच्या आरोग्यास धोका होऊ देता कामा नये.” प्रशासनाने तातडीने पावले उचलून जलस्रोत सुधारावेत, असेही त्यांनी ठणकावून सांगितले.
संबंधित यंत्रणांनी लवकरात लवकर सुधारणा करून सुरक्षित पाणीपुरवठा सुनिश्चित करावा, अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.
जलस्रोतांमध्ये नायट्रेटचे प्रमाण अत्याधिक वाढल्यास गंभीर पर्यावरणीय आणि आरोग्यविषयक समस्या निर्माण होऊ शकतात. हे प्रामुख्याने शेतीमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरल्या जाणाऱ्या रासायनिक खतांमुळे, सांडपाणी व्यवस्थापनातील त्रुटींमुळे आणि औद्योगिक प्रदूषणामुळे होते.
नायट्रेट वाढण्याची कारणे:
रासायनिक खते – शेतीसाठी मोठ्या प्रमाणावर नायट्रोजनयुक्त खते वापरणे.
सांडपाणी आणि गटार निचरा – प्रक्रिया न केलेले सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडल्याने.
औद्योगिक प्रदूषण – कारखान्यांमधून नायट्रेटयुक्त द्रव्ये पाण्यात मिसळणे.
चराऊ जनावरांचे मलमूत्र – मोठ्या प्रमाणात गुरेढोरे असलेल्या भागात जमिनीतून नायट्रेट झिरपते.
परिणाम
माणसांच्या आरोग्यावर परिणाम
मेटहिमोग्लोबिनेमिया (Blue Baby Syndrome) – लहान मुलांमध्ये ऑक्सिजनची कमतरता.
कर्करोगाचा धोका – दीर्घकालीन नायट्रेट सेवनामुळे काही प्रकारच्या कर्करोगाचा धोका वाढतो.
पचनतंत्राच्या समस्या – अतिसार, उलट्या, पचनासंबंधी तक्रारी वाढतात.
पर्यावरणावर परिणाम
यूट्रोफिकेशन – जलाशयात जास्त प्रमाणात नायट्रेट गेल्यास शैवाळ वाढते आणि मत्स्यसंपत्ती नष्ट होते.
भूगर्भजल प्रदूषण – जमिनीखालील पाणी अस्वच्छ आणि विषारी होते.
