Surat-Chennai Expressway Route Map : दिल्ली-मुंबई एक्सप्रेसवे (Delhi-Mumbai Expressway) हा भारतातील पहिला सर्वात मोठा महामार्ग आहे. दिल्ली-मुंबई एक्सप्रेसवे 1350 KM लांब आहे. दिल्ली-मुंबई एक्सप्रेसवेला टक्कर देण्यासाठी भारतात आणखी एक मोठा महामार्ग उभारला जात आहे. सुरत-चेन्नई एक्सप्रेसवे हा भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा महामार्ग आहे (India’s Second Longest Expressway) . हा महामार्ग महाराष्ट्रातून जाणार आहे.
भारतमाला प्रकल्पांतर्गत देशभरातील 550 जिल्ह्यांमध्येअंदाजे 65 हजार किलोमीटर लांबीचे महामार्ग आणि द्रुतगती मार्गांचे जाळे तयार केले जात आहे. यामध्ये, दिल्ली-मुंबई द्रुतगती मार्ग हा देशातील सर्वात लांब द्रुतगती मार्ग ठरला आहे. या महामार्गाचे काम जवळपास पूर्णत्वास आले आहे. 1350 किमी लांबीचा हा मार्ग सात राज्यांना जोडणारा आहे. सध्या मध्यप्रदेशातील 245 किमी मार्गावर वाहतूक सुरू करण्यात आली आहे. देश-विदेशात दिल्ली-मुंबई द्रुतगती महामार्गाची चर्चा आहे. त्यातच आता भारतात दुसरा सर्वात लांब एक्सप्रेसवे उभारला जात आहे.
महामार्गाचे वैशिष्ट्य
1. लांबी: 1271 किमी लांब, सध्या बांधणी सुरू. भविष्यात विस्तारासाठी तयारी.
2. हा महामार्ग 6 राज्यांतून जातो:
गुजरात,महाराष्ट्र,कर्नाटक,तेलंगणा,आंध्र प्रदेश,तामिळनाडू
3. महामार्गाची रचना :
– सध्या 4-लेन, भविष्यात 6 आणि 8-लेन पर्यंत वाढवण्याची योजना.
– ग्रीनफिल्ड आणि ब्राउनफिल्ड अपग्रेडेशन पद्धतीचा वापर.
4. वेग मर्यादा : महामार्गावर वाहने 120 किमी प्रतितास* वेगाने धावतील.
5. प्रवासाचा वेळ :
– सध्याचा सुरत-चेन्नई प्रवास 35 तासांचा आहे.
– हा महामार्ग सुरू झाल्यानंतर प्रवास फक्त 18 तासांवर येईल.
6. पर्यावरणपूरक दृष्टिकोन :
– हरित द्रुतगती महामार्ग प्रकल्प (ग्रीनफिल्ड प्रकल्प).
– सौरऊर्जा वापर आणि वृक्षारोपण यावर भर.
महाराष्ट्रासाठी विशेष महत्त्व
– केंद्रबिंदू : महाराष्ट्र हा महामार्गाचा मध्यभाग आहे, ज्यामुळे राज्याला दक्षिण आणि पश्चिम भारताशी थेट जोडणी मिळेल.
– महत्त्वाची शहरे : अहमदनगर, नाशिक, सोलापूर, आणि अक्कलकोट यांसारखी प्रमुख शहरे थेट जोडली जातील.
– ग्रीनफिल्ड विभाग : महाराष्ट्रातील अहिल्यानगर आणि अक्कलकोट दरम्यान 234.5 किमी लांब विभागाला पर्यावरण खात्याची मंजुरी मिळाली आहे.
महत्त्वाचे फायदे
1. विकासाला चालना :
– औद्योगिक वसाहतींना जलद वाहतूक सुविधा.
– सुरतचा कापड उद्योग आणि चेन्नईचा IT हब थेट जोडला जाणार.
2. प्रवासाचा खर्च कमी :
– कमी अंतर आणि वेळेमुळे इंधन खर्चात मोठी बचत.
3. व्यापाराला चालना :
– सोलापूर, तिरुपती, कडप्पा, कुरनूल, आणि कलबुर्गी यांसारखी शहरे थेट जोडली जातील.
4. राष्ट्रीय महामार्ग प्राधिकरण (NHAI) ची कामगिरी :
– NHAI ने या प्रकल्पासाठी निविदा मागवल्या असून काही विभाग 2025 पर्यंत वाहतुकीसाठी खुले होणार आहेत.
महामार्गाचे बांधकाम प्रगती
1. कर्नाटक आणि तेलंगणाचा भाग:
या राज्यांतील ग्रीनफिल्ड विभाग पूर्णत्वाच्या जवळ आहे.
2. ब्राउनफिल्ड अपग्रेडेशन :
कुर्नूलच्या पलीकडे सध्या ब्राउनफिल्ड तत्त्वावर अपग्रेडेशन सुरू आहे.
3. भविष्यकालीन योजना :
– सुरत ते अहिल्यानगर विभागाच्या कामाला गती मिळाली आहे.
– महाराष्ट्र आणि कर्नाटकातील काम 2025 पर्यंत पूर्ण होण्याची शक्यता आहे.
भारताच्या वाहतुकीत क्रांती
भारतमाला प्रकल्प :
सुरत-चेन्नई एक्सप्रेसवे हा प्रकल्प भारतमाला योजनेचा भाग आहे. या योजनेअंतर्गत देशभरात 65,000 किमी लांबीचे महामार्ग आणि द्रुतगती मार्गांचे जाळे उभारले जात आहे.
राष्ट्रीय एकात्मता :
हा महामार्ग पश्चिम आणि दक्षिण भारताला वेगाने जोडणारा महत्त्वाचा दुवा ठरणार आहे.
– उत्पन्नाची वाढ :
– स्थानिक उद्योगांना राष्ट्रीय स्तरावर बाजारपेठ उपलब्ध होईल.
– रोजगार निर्मितीस चालना मिळेल.
महत्त्वपूर्ण ठिकाणे आणि कनेक्टिव्हिटी
– महामार्गावरून जाणारी शहरे: तिरुपती, कडप्पा, कुरनूल, कलबुर्गी, सोलापूर, अहमदनगर, नाशिक.
औद्योगिक क्षेत्रांशी जोडणी:
– सुरत (कापड उद्योग).
– चेन्नई (IT हब, बंदर).
महाराष्ट्राला होणार फायदा
सुरत-चेन्नई एक्सप्रेसवे हा महामार्ग फक्त प्रवासाचा वेळ कमी करण्यापुरता मर्यादित नाही; तर तो भारताच्या आर्थिक विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावेल. महाराष्ट्र या महामार्गाच्या केंद्रस्थानी असल्यामुळे राज्यातील व्यापार, उद्योग, आणि वाहतुकीला अभूतपूर्व चालना मिळणार आहे.
